Guten med mobiltelefonen
I eventyrantologien Ut på eventyr har norske forfattarar laga nye utgåver av ulike eventyr. Ein av tekstane, «Guten med mobiltelefonen» av Frode Grytten, kan du høyre og lese her på sida.
Frode Grytten har skrive eit tankevekkande eventyr basert på «Piken med svovelstikkene». Hjå Grytten møter vi «Guten med mobiltelefonen». Med dette grepet er vi allereie førespegla ei tragisk avslutning. Skildringa av skjebnen til ein ung flyktning i Noreg er utan moralisering eller andre forklaringar, men viser skeivfordelinga i samfunnet vi er ein del av. Grytten skaper ein emosjonell intensitet utan å bli sentimental.
Originaleventyret av H.C. Andersen finst i fleire omsetjingar til nynorsk. På sida til Nasjonalbiblioteket kan du til dømes finne ei utgåve omsett av Kåre Vigestad: Den vesle jenta med svovelstikkene
Undervisingsressurs til teksten
Guten med mobiltelefonen
av Frode Grytten
Om kvelden tok det til å snø. I løpet av ein halvtime var gatene kvite, men snøen heldt fram med å falle. Brøytebilane kjørte utan stans i eit forsøk på å fjerne alt saman. Folk som hadde vågd seg ut i denne årets siste kveld, lente seg mot vinden og pakka seg inn i jakker og kåper. Guten blei ståande midt i gata og stire opp mellom husa. Himmelen hadde forsvunne. Sjølv lufta såg no ut til å vere kvit. Det var fint å sjå på. Ein by full av fallande fnugg.
Guten gikk vidare. Butikkvindauga skein. Dei var pynta med lys på kross og tvers. I eitt av vindauga oppdaga han ein drøss med tv-ar. Alle var slått på, og alle viste korleis snøstormen herja. Han kunne ikkje høre kva folk på tv sa, men det var ikkje tvil om at dei snakka om uvêret. Ei dame i kjole stod framfor eit digert kart og peikte på skyer og snøkrystallar. Guten såg bilde av bilar som hadde kjørt seg fast, fly som var fanga på bakken, menn og kvinner som ropte i mikrofonar mens vinden tok tak og fillerista dei.
Han var kald og skulle til å gå vidare då han oppdaga noko rart. Stod det ikkje Alan på alle tv-ane der inne? Var det ikkje hans namn som sklei frå høgre til venstre på skjermane? Med jakkeermet fjerna han snø og dropar frå glaset. Han klistra seg inntil. Jo, det var hans namn. ALAN, lyste det mot han. ALAN. ALAN. ALAN. Så rart. Var det ei hemmelig melding til han? Korleis kunne dei vite at han stod her ute?
Etter ei stund skjønte han at Alan måtte vere namnet på stormen som herja rundt han. Stormen hadde fått sitt eige namn, og det namnet var det same som hans. Det gjorde han glad. Det var som om stormen var oppkalla etter nettopp han. Han hadde fått sin eigen snøstorm. Han kikka inn igjen. På skjermane stod det no ei melding om at folk måtte halde seg heime og ikkje sende opp nyttårsrakettar i den sterke vinden.
Som om han hadde ein einaste nyttårsrakett. Han hadde ikkje ein gong eit stjerneskot eller ei fyrstikkeske. Og dei blomsterbukettane han skulle ha selt til kjærastepar denne nyttårskvelden, var vekke. Då han gikk over torget i ettermiddag, hadde han blitt stansa av ein diger mann som forlangte å få alle rosene. Alan hadde ikkje ein gong fått rekna ut kor mykje det ville koste før mannen ropte at han skulle ha dei gratis. Det heiter å stele, hadde Alan sagt. Gi meg dei, hadde mannen sagt. Fjeset hans var raudt. Auga var blanke og store. Alan hadde ikkje vågd anna enn å gi frå seg bukettane. Elskar rosar, hadde mannen sagt og forsvunne.
Snøen låg djup no, det var tyngre å gå. Guten visste ikkje at snø kunne vere så tjukk og seig som dette. Han rusla ned til kaia og over fisketorget. Trafikklysa sendte ut ein jamn puls av raudt og gult og grønt. Tre menn kom susande på ski midt i gata. Han gikk forbi utstillingsdokkene i korte kjolar, i lange pelskåper, i blanke underkjolar. Mobilen hans ringte. Alan kunne sjå i leseruta at det var faren, men han turte ikkje svare. Han turte heller ikkje gå tilbake til det loftet der dei hadde overnatta dei siste nettene. Han visste at han kom til å få kjeft, kanskje ville han til og med få bank.
Han kjente kor svolten han var. Rosene skulle ha gitt alle saman pengar til å kjøpe mat for. Han gikk forbi ein av restaurantane der han eit par gongar hadde fått litt å ete. Døra var låst. Opnar igjen 3. januar, stod det på ein liten lapp. Også på restauranten ved sida av var det låst. Men der inne skimta han folk, ei lita gruppe som koste seg med mat og drikke. Dei vinka til han då han banka på vindauget. Det same skjedde fleire stader på veg gjennom byen. Folk løfta hendene, helste og smilte, det lyste og blenkte der inne, men ingen opna og ønskte han velkommen.
Han vurderte å gå til togstasjonen, der borte ville det i alle fall vere ly for vinden. Han ville bare bli rolig og varm igjen. Han ville bare setje seg ned og få kvile. Skorne hans hadde tatt til å ta inn snø, han kjente kulda stige frå beina og opp. Han smatt inn i eit smau som var så smalt at han kunne stå i midten og ta borti begge husveggane på same tid. Vinden fikk ikkje tak her, han kunne høre ulinga og knakinga, men bare nokre få fnugg kom dalande ned mellom husa.
Alan sette seg, gjømte hovudet i hettegenseren, drog beina oppunder seg, rugga fram og tilbake for å få varmen tilbake. Mobilen ringte. Han svarte ikkje. Han såg at han hadde tjue prosent igjen av batteriet. Kulda gjorde at mobilen blei tømt for batteri raskare enn elles. Han kjente nesten ikkje fingrane lenger, men slo inn koden. Han fann bildegalleriet. Der låg det 3136 bilde og 256 videoar. Han bladde seg bakover i tid, gjennom dette året, tilbake til i fjor, tilbake til i forfjor. Han såg søstera og mora, han såg heile familien på stranda, samla rundt eit bål, dei grilla marshmallows.
Mobilen glitra og gløda. Han såg sola eksplodere i eit regn av bitar som fall ned over sand og hav. Alan vurderte om han kunne sjå ein av filmane som låg lagra, eller om det ville tappe mobilen heilt for batteri. Han valte ein video der familien var samla for å ete middag. Han hørte stemmene, han hørte klirringa frå glas og tallerkenar, han hørte faren synge. I førtifem sekund såg han familien sin, smilande, skravlande, samla.
Frå dei filmane steig det opp ein varme, eit lys som trefte murveggen bak han, ein eld som fyrte han opp og fikk nytt liv i han. Mobilen hadde bare tolv prosent batteri no, men det var for seint å stoppe. Han fann ein ny film, der dei overraska morfar med hageslangen, morfar blei klissvåt og kom løpande etter Alan mens resten av familien heldt på å le seg i hel. Ti prosent batteri. Han såg bilde av bestekompisen Oman som triksa og gjorde overstegsfinter med ein fotball. Åtte prosent batteri. Han såg båten som frakta dei over havet. Sju prosent. Han såg stranda der dei gikk i land og fikk sølvfarga teppe over seg for å halde varmen. Fem prosent.
Då han var nede på fire prosent, ringte han mormor på facetime. Han ville bare ønske ho godt nytt år. Mormor svarte nesten med ein gong, han såg det kjente ansiktet, såg det skinnande klart. Ho sat utanfor det gamle huset på ein stol, med eit glas i handa. Mormor gløda frå mobilen med ein sånn glans at det nesten blei lysare enn midt på dagen.
Sit du ute? spurte ho. Ja, svarte han. Frys du ikkje? spurte ho. Nei, eg frys ikkje, sa Alan, og det var heilt sant. Han kunne ikkje lenger kjenne kulde eller svolt eller angst. Eg er ein snøstorm no, sa han. Ho lo. Kva gjør du på, mormor? spurte han. Saknar deg, svarte ho. Kan du vise meg korleis det ser ut heime? spurte Alan. Mormor tok til å bevege mobilen rundt, slik at han kunne sjå gata, huset, lyktene, palmetrea, kiosken, pizzasjappa. Eg har bare eit par prosent batteri igjen, sa Alan, eg må legge på. Ok, godt nyttår, Alan min, sa mormor.
Dei fann han neste morgon. Guten sat samankrøkt i smauet, dekt av eit tynt lag snø og med ein smil om munnen. Dei som fann han, merka seg mobilen som han heldt fast i handa. Dei tenkte at han hadde forsøkt å ringe for å få hjelp, og så hadde han gått tom for batteri. Ingen visste noko om alt det vakre han han hadde sett, og korleis han med glede hadde gått inn i det nye året saman med mormora.