Fornorskingspolitikken har fått alvorlege konsekvensar for minoritetar
Sannings- og forsoningskommisjonen la 1. juni 2023 fram ein omfattande rapport om granskinga av fornorskingspolitikk og urett overfor samar, kvenar og skogfinnar. Rapporten seier at denne politikken har djuptgåande negative konsekvensar. «Eit meir forsona samfunn bør vere prega av språkleg, kulturelt og identitetsmessig likeverd, og for å få til dette trengst ei brei mobilisering i heile sivilsamfunnet», heiter det i pressemeldinga frå kommisjonen.
Den statleg oppnemnde og uavhengige kommisjonen blei oppretta i 2018 og har bestått av 12 fagpersonar som har utført granskinga. Dagfinn Høybråten var leiar av kommisjonen, og 760 personlege historier har danna grunnlaget for granskinga.
Framlegget av og diskusjonen rundt denne rapporten kan danne eit grunnlag for tverrfaglege arbeidsmåtar og arbeid med mange ulike kjelder. Elevane får også vist ulike norskfaglege kompetansar, og her er to skriverammer som kan hjelpe dei i arbeidet. Oppgåvene legg opp til at elevane kan skrive enten ein fagartikkel eller ein retorisk analyse med fornorskingspolitikk som emne.
-
Fagartikkel
I NRK sin podkast Oppdatert frå 8. juni 2023 (22 minutt) kan vi høyre Den brutale fornorskinga: Tvang, vald og skam. Programmet blir presentert slik: I over 100 år utsette den norske stat minoritetsgrupper for systematisk undertrykking og tvang dei til å bli nordmenn. Samar, kvenar og skogfinnar mista språk, kultur og identitet. For første gong har det no blitt slått fast kva som eigentleg skjedde desse åra – som har blitt ein bekmørk del av norsk historie. Kva var det eigentleg staten gjorde?
I programmet høyrer vi programleiar Gry Veiby og politisk kommentator i NRK Sápmi, Mona Solbakk, fortelje om bakgrunnen for fornorskingspolitikken og konsekvensane av han. Dette programmet kan danne bakgrunn for å skrive ein fagartikkel om fornorskingspolitikken. Her er ei skriveramme laga ut ifrå dette programmet. Det er også mogleg å trekke inn fleire kjelder.
- Diskuter først med læringspartnaren din og finn ut kva de trur ligg i desse omgrepa:
- fornorsking
- urfolk
- nasjonale minoritetar
- sanning
- forsoning
- tillit
- skam
- Høyr på programmet, og gjer notat undervegs medan du høyrer. Du kan bruke skriveramma og fylle ut med fleire stikkord. Dette skjemaet viser ein mogleg struktur på oppgåva, men du kan sjølvsagt endre rekkefølge og ta med / fylle ut dei punkta du synest er viktigast.
- Deretter skriv du ein fagartikkel om fornorskinga. Du skal ikkje skrive av det du høyrer, men formulere eigne setningar. Lag ei passande overskrift sjølv.
Fleire kjelder:
- Rapport til Stortinget frå Sannings- og forsoningskommisjonen
- Fornorskingspolitikken overfor samar og kvenar av Ketil Zachariassen
- Fornorskingspolitikk og samisk språk, NDLA
- Ekko i P2 19. juni 2023 med Ketil Zachariassen, historikar og kommisjonsmedlem, Inger Eline Eriksen Fjellgren, kommunedirektør i Tana.
- Meir informasjon frå Stortinget
- Diskuter først med læringspartnaren din og finn ut kva de trur ligg i desse omgrepa:
-
Retorisk analyse
Ein retorisk analyse er ei kritisk lesing av ein tekst med sikte på å finne ut korleis avsendaren vender seg til mottakarane. Kva vil vedkommande med teksten sin? Er hovudsiktemålet å informere, overtyde eller å røre ved kjenslene til den som les? Vi må også vurdere om avsendaren er truverdig, og sjå på kva område eller førestillingar (topos) vedkommande hentar argumentasjonen sin frå. Dersom lesarane har kunnskapar om området det blir skrive eller snakka om, er det enklare å vere ein kritisk lesar og kunne avsløre argumentasjonen i andre sine tekstar.
Eit godt utgangspunkt kan vere spørsmålet: Kven seier kva til kven, på kva måte og med kva effekt?
Leiar «Fornorskingspolitikk og urett» 9. juni 2023 av Svein Gjerdåker, redaktør i Dag og tid. Les leiaren og gjer eigne notat medan du les. Deretter kan du bruke denne skriveramma som eit utgangspunkt for den retoriske analysen din. Diskuter med læringspartnaren din kva dei ulike retoriske omgrepa inneber.
Her er nokre retoriske omgrep:
Kairos – den retoriske situasjonen teksten blei til i. Kva er konteksten? Har avsendaren valt den rette augneblinken for teksten?
Aptum – vurderinga av om avsendaren har valt dei rette verkemidla. Er teksten hensiktsmessig utforma?
Etos – avsendaren sitt truverd, vi må ha tillit til og stole på den som vil overtyde oss. Truverd kan skapast på ulike måtar: Kunnskap og yrkesstatus, erfaring, gode verdiar, vere seg sjølv og ikkje minst av korleis avsendaren bruker språket.
Patos – vekke engasjement eller kjensler – negative eller positive – hos publikum. Avsendaren bør vise dei same kjenslene som hen ønsker å skape hos ein mottakar.
Logos – overtyde gjennom bruk av fornuftige argument. Er dei faktiske argumenta gyldige? Er resonnementet sant, sakleg eller sannsynleg? Er argumentet relevant og angår saka? Når ein tekst har sterk logos-appell, bygger han på kunnskap og fakta og viser til gode eksempel.
Språklege verkemiddel – Ein tekst bruker gjerne ulike språklege verkemiddel for å understreke bodskapen. Det kan vere ironi og sarkasme, kontrast, over- eller underdriving, retoriske spørsmål, allusjonar, samanlikningar, gjentakingar, besjeling, humor, metaforar m.m. Er teksten informativ, ekspressiv eller appellativ? Kva pronomen (eg, du, vi) blir nytta? Korleis fungerer dei språklege verkemidla i samanhengen?