Andvake av Jon Fosse i klasserommet

Andvake er ei kort forteljing som blei utgitt i 2007, og som seinare blei første del av Trilogien. Dei andre forteljingane er Olavs draumar (2012) og Kveldsvævd (2014). Jon Fosse fekk Nordisk råds litteraturpris i 2015 for Trilogien. Andvake startar med at det unge paret Asle og Alida går omkring i Bjørgvin og spør etter husrom. Alida er med barn, og skal snart føde. Her finn du framlegg til oppgåver og arbeidsmåtar til Andvake.

Les Andvake høgt i klassen (81 sider), og/eller høyr på lydbok (om lag 1 time og 37 minutt). Ein kombinasjon av høgtlesing og å høyre på lydbok er også fint. Ta gjerne stopp undervegs for korte diskusjonar. Ein kan jobbe med oppgåvene to og to, eller i samla klasse. Ein kan også velje om ein vil gjere oppgåvene munnleg eller skriftleg. Vel dei oppgåvene dokker vil.

Før lesing:

1. Finn ut kva andvake tyder.
2. Fosse kallar Andvake ei forteljing. Diskuter med medeleven din kva ei slik sjangernemning kan innebere. Korleis skil forteljing seg frå andre sjangrar?

Under lesing: Noter stikkord om personar (Asle, Alida, mor Herdis), tid og stad medan dokker les. Her kan elevane få i oppdrag å følgje med kvar sine personar.

Last ned skjemaet som Word-dokument: Andvake-stikkord (docx)

Etter lesing:

1. Gje eit kort samandrag av den ytre handlinga i forteljinga.
2. Kva tidsrom strekker handlinga i nåtida seg over? Når er det på året?
3. Kvar går hendingane føre seg? Kva får vi vite om landskapet?
4. Gje korte karakteristikkar av Asle, Alida og mor Herdis. Kven andre er med i forteljinga?
5. Allusjonen til juleevangeliet først i forteljinga er tydeleg. Samanlikn innhaldet dei to tekstane, og finn likskapar og skilnadar. Kva funksjon får denne allusjonen?
6. Kven er det som legg hindringar i vegen for Asle og Alida, kven kan vi sjå som motstandarane deira? Kva konsekvensar får motstanden for Asle og Alida?
7. Det kan vere grunn til å tru at det skjer eitt eller fleire drap i forteljinga. Diskuter dette, og leit etter stader i teksten som kan underbygge påstanden.
8. Korleis blir forståinga av og kjenslene våre for Asle og Alida? Har vi sympati eller antipati med dei? Grunngje svaret.
9. Kva funksjon får fela og felemusikken?
10. «Svevet» (s. 49–50, 53, 64 i 2007-utgåva, s. 56–57, 60, 72 i Trilogien) er ein sentral metafor. Kva tydingar kan svevet ha?
11. Eit typisk forteljetrekk hos Jon Fosse er dei mange gjentakingane, både på ord- og setningsnivå og i forteljestrukturen. Finn døme på slike gjentakingar i teksten, og vurder kva funksjon dei har.
12. Eit anna trekk er overgangane mellom fortid og nåtid som nokre gonger skjer ganske umerkeleg. Finn døme i teksten på tre slike overgangar.
13. Kva er det i teksten som gjer at vi har ei kjensle av at hendingane er lagt tilbake i tid? Sjå på både ordval og syntaks.

Her finn du døme på nokre fagomgrep du kan ha bruk for i arbeidet. Fyll ut skjemaet med ordforklaringar og andre faglege omgrep som dokker tek i bruk.

Last ned skjemaet som Word-dokument: Andvake-fagomgrep (docx).

Nokre tips til korleis dokker kan arbeide med Andvake

Litterær samtale

Ta utgangspunkt i spørsmåla elevane har arbeidd med, og legg til rette for ein semistrukturert litterær samtale. Det finst mange ulike måtar å organisere denne samtalen på. Ein måte er å dele elevane i grupper på tre eller fire, tildele dei grupperom og la dei ta opp samtalen på telefonen.

1. Jobb med forventningane til samtalen
   Elevane startar kvar sin gong med å svare på eit spørsmål. Når den fyrste eleven på gruppa har svart, kan dei andre elevane utdjupe svaret ved å vise kommentarteikn til gruppa. Når eleven kommenterer eller utdjupar det ein medelev seier, er viktig å vise god samtaleskikk. God samtaleskikk handlar om å vere ein god lyttar, å validere og byggje vidare på andre sine synspunkt og ikkje avbryte, til dømes.
2. Å vere open for fleire tolkingar
   Det er viktig å minne elevane om at det ikkje er eit mål at alle på gruppa skal ha ei felles tolking eller meining om forteljinga, men det er viktig å respektere kvarandre sine syn, tolkingar og grunngjevingar.
3. Bli samde om nokre vurderingspunkt for samtalen
   Døme på vurderingspunkt kan vere:
   1. Du uttrykker og grunngjev eigne lesetolkingar med utgangspunkt i forteljinga.
   2. Du reflekterer kring det du har lese.
   3. Du ordlegg deg presist og bruker faglege omgrep på ein relevant måte.
   4. Du viser god samtaleskikk, og er open for / byggjer vidare på andre sine tolkingar og refleksjonar.

Litterær podkast

Elevane kan også ta utgangspunkt i eit utval av oppgåvene dei har arbeidd med, og lage ein litterær podkast. Då kan dei byggje inn opplesingspunkt undervegs i samtalen, og leggje til lydscener for å gjere opplesinga meir autentisk. Å få til ei veksling mellom opplesingspunkt og samtale kan vere ein spennande måte å arbeide med både tekst og tolking på. Elevane kan også utforme podkasten på andre måtar. Sjå til dømes forslaget til podkast-manusramme som du finn her.

Lag ein video-trailer

Lag ein video-trailer som skal skape interesse for forteljinga Andvake. Elevane avgjer sjølve kven som skal vere målgruppa for traileren. Elevane kan delast i grupper på fire og lage trailerane ved hjelp av mobilkameraa sine.

Traileren skal:

• vekke interesse for forteljinga Andvake
• ha ei spesifisert målgruppe
• innehalde ei kort dramatisering
• nytte musikk
• ha ei forteljarstemme (populært kalla voice-over) som appellerer til medelevane

Autentisk oppdrag:

Kanskje elevane kan få besøke ein annan klasse som skal lese Andvake, og presentere trailerane sine for dei?

Fleire kjelder:

• Trilogien finst som lydbok, m.a. på Bookbites, Fabel og Storytel
• Jon Fosse blir intervjua av Hans Olav Brenner, 2019, NRK, 59 min
• Samtale om Andvake-trilogien i samband med Nordisk råds litteraturpris 2015, NRK, 25 min.
• Dag Skarstein og Inger Vederhus (red.) 2020: Fosse i skulen. Samlaget.
• Jan H. Landro 2022: Jon Fosse – Enkelt og djupt: om romanane og forteljingane hans. Selja forlag.